سرماخوردگی

سرماخوردگی (1) که عفونت ویروسی بینی و حلق است، بیماری مسری خفیفی است که کودکان زیاد به آن مبتلا می‌شوند. بیش‌تر کودکان حداقل 6 بار در سال سرما می‌خورند و با شروع بازی‌های گروهی یا رفتن به کودکستان، تعداد دفعات بیش‌تر می‌شود. بعضی از کودکان، با این‌که از هر جهت سالم‌اند تا 10 بار در سال سرما می‌خورند. 

آن‌ها هنگامی که به مدرسه یا مهد کودک می‌روند و فعالیت‌های اجتماعی دارند، بیش از کودکانی که چنین فعالیت‌هایی نمی‌کنند، در معرض بیماری‌های عفونی قرار دارند. با وجود این، درمان بیماری بسیار آسان است. 

علائم

علائم سرماخوردگی نوعاً 1 تا 3 روز پس از آلوده شدن به ویروس یا باکتری رخ می‌دهد و معمولاً با احساس خارش یا سوزش در حلق آغاز می‌شود. 

عفونت مجاری فوقانی تنفسی که در ناحیه‌های بینی، گلو، سینوس‌ها، تارهای صوتی، نای و نایژه‌ها روی می‌دهد، به شدت مسری بوده و از رایج‌ترین عفونت‌های کودکان و افراد بالغ به شما می‌آید. امکان ابتلا به این بیماری‌ها در تمام فصل‌های سال وجود دارد، اما احتمال وقوع آن‌ها در فصل‌های سرد سال افزایش می‌یابد. ممکن است این بیماری چند روز طول بکشد و بدون مصرف آنتی‌بیوتیک برطرف شود. به هر حال عوارض آن آسایش کودک را از بین می‌برد و او را کلافه می‌کند. 

علائم احتمالی بعدی عبارت‌اند از: 

- آب‌ریزش بینی 

- عطسه 

- انسداد بینی که ممکن است شیر خوردن شیرخواران را مشکل سازد.

- سرفه و گلودرد

- آب‌ریزش چشم‌ها 

- درد عضلات 

- گاهی، تب 

عوارض 

ویروس‌های سرماخوردگی ممکن است به ریه‌ها بروند و موجب برونشیولیت، برونشیت، یا سینه پهلو شوند که ممکن است با عفونت میکروبی ثانوی تشدید شود. عفونت میکروبی ممکن است بر گوش‌ها نیز اثر بگذارد و موجب التهاب گوش میانی یا التهاب سینوس‌ها (سینوزیت) شود. در کودکان مبتلا به آسم، سرماخوردگی می‌تواند موجب حمله آسم شود. 

علت 

ویروس‌های مختلف زیادی ممکن است موجب سرماخوردگی شوند. حصول مصونیت در اثر آلودگی به یک نوع ویروس سرماخوردگی، موجب مصونیت در قبال انواع دیگر آن نمی‌شود و بنابراین ممکن است عفونت‌های ویروسی مختلف پی‌درپی رخ دهد. کودکانی که به کودکستان یا مدرسه می‌روند بیش‌تر در معرض سرماخوردگی قرار دارند زیرا در معرض انواع مختلف ویروس‌هایی قرار می‌گیرند که هنوز در قبال آن‌ها مصونیت حاصل نکرده‌اند. 

انتشار ویروس‌های سرماخوردگی از طریق قطره‌هایی که در اثر سرفه یا عطسه به بیرون پرتاب می‌شود و وارد ریه دیگران می‌گردد و نیز از طریق تماس مستقیم با شخص یا شیء آلوده صورت می‌گیرد. 

بر خلاف نظر عوام و آن‌چه که ممکن است از مادر خود شنیده باشید، سردی هوا باعث سرماخوردگی و عفونت مجاری فوقانی تنفسی نمی‌شود و بزرگی لوزه‌ها و غددبناگوشی نیز کودک را نسبت به این بیماری‌ها حساس نمی‌کند. ولی اگر کودک دچار اختلالاتی چون خستگی، هیجانات روانی و حساسیت بینی باشد، مقاومت او نسبت به ویروس سرماخوردگی کاهش می‌یابد و در صورت تماس با یک فرد بیمار به سادگی سرما می‌خورد.

اگر کودکی سرما بخورد، ممکن است باکتری‌هایی مانند استافیلوکوک‌ها که به طور طبیعی در بینی کودکان وجود دارند، سبب عفونت ثانویه سینوس‌ها (سینوزیت) و گوش میانی و یا برونشیت شوند.

نشانه‌های بیماری

پس از طی شدن دوران کمون (از زمان تماس با عامل بیماری تا پیدایش علائم آن) که به طور معمول یک تا پنج روز است، علائمی چون عطسه و آبریزش از بینی شروع می‌شود. کودکانی که چهار تا پنج ساله هستند، برخلاف نوزادان و یا کودکان کم سن‌تر، بیش‌تر از گلودرد و خشکی حلق شکایت می‌کنند. نوزادان و کودکانی که تازه راه رفتن را آموخته‌اند، بسیار کم حوصله می‌شوند و به هنگام عصر، به طور خفیف (5/37 تا 5/38 درجه) تب می‌کنند. به تدریج عطسه و خروج مایع سفید رنگی از بینی، کاهش می‌یابد، بینی مملو از ترشحات چسبنده و زردرنگ شده و سرانجام به دلیل ترشحات ناحیه پشت حلق، سرفه‌های شبانه آغاز می‌شود، هم‌چنین با ملتهب شدن حنجره کودک، صدای او نیز تغییر می‌کند. اگر سرفه‌های کودک بیش‌تر از یک هفته ادامه داشت، به پزشک مراجعه کنید.

اگر کودک تب دارد، او را در منزل نگه دارید و اگر تب خفیف او دو تا سه روز ادامه یافت، به پزشک مراجعه کنید.

اگر بینی نوزادی بسته شود، تغذیه او دچار اشکال می‌شد، زیرا هنوز تنفس دهانی را نیاموخته است. می‌توانید برای از بین بردن چرک در بینی نوزاد، از قطره بینی و یا وسیله مکنده‌ای که چرک بینی را بیرون می‌آورد، استفاده کنید. به طور معمول عفونت‌های بعد از سرماخوردگی، در نوزادان بیش‌تر از کودکان روی می‌دهد.

انتشار ویروس

دوره شدت واگیرداری سرماخوردگی، از یک روز پیش از پیدایش علائم آغاز شده و

تا پنج روز پس از آن ادامه می‌یابد. تماس نزدیک با فرد بیمار، موجب ابتلا به سرماخوردگی می‌شود، از این رو مادران بیش از پدران از کودک بیمار خود سرماخوردگی می‌گیرند.

طریقه‌های انتشار عفونت از فردی به فرد دیگر عبارت‌اند از:

- تماس مستقیم با ترشحات گلوی شخص بیمار؛

- تنفس ویروس‌هایی که با عطسه و سرفه شخص بیمار در هوا منتشر شده است؛

- لمس کردن اسباب بازی‌ها، لباس‌ها و دیگر وسایل شخصی بیمار که به ترشحات آلوده است و سپس لمس بینی و چشم با دست آلوده؛

- دست دادن با شخص بیمار و سپس لمس چشم یا بینی.

مقاومت در برابر سرماخوردگی و عفونت مجاری فوقانی تنفسی

کودکان در هر سنی که باشند، نسبت به عفونت‌های ویروسی حساسیت دارند. این بیماری‌ها موجب تشکیل پادتن در مدت دو هفته می‌شوند، با وجود این، حضور پادتن‌ها در بدن دوام ندارد و مقاومتی که برای عفونت‌های بعدی به وجود می‌آید، کوتاه مدت است. تنوع فراوان ویروس‌های سرماخوردگی نیز از دیگر علت‌های ضعیف بودن مقاومت بدن در برابر این بیماری‌ها است. برای مثال، کودکی که یک بار با آدنوویروس (2) نوع هفت آلوده شده است، دیگر در برابر هیچ‌یک از آدنوویروس‌های نوع چهارده مقاومت ندارد. 

شیوه کمکی 

بیش‌تر سرماخوردگی‌ها ظرف یک هفته خوب می‌شوند. در عین حال، اقدامات زیر قاعدتاً باید به تخفیف علائم کمک کند.

سعی کنید دمای اتاق کودک را در حدود 20 درجه سانتی‌گراد نگه دارید و رطوبت هوا را بالا ببرید (مرطوب کردن هوا).

دقت کنید که کودک مایعات زیاد بنوشد. به کودک شیرخواری که سرما خورده است، باید شیر به تعداد دفعات بیش‌تر اما هر بار به مقدار کم‌تر داده شود. می‌توانید برای تسکین گلودرد و دردهای دیگر شربت یا قطره استامینوفن بدهید. 

- اگر کودک بیمار است، از قطره بینی، آسپیره بینی، شربت سینه و بخور - در زمانی که او خواب است - استفاده کنید؛

- از بردن کودک به مکان‌های سرپوشیده و پر جمعیت، مانند فروشگاه‌ها، میهمانی‌ها و رستوران‌ها در فصل‌های سرد، هر چند مشکل است، بپرهیزید، زیرا توانایی کودکان سه تا پنج سال، در تحمل بیماری عفونت مجاری فوقانی تنفسی، بالاتر از بزرگ‌سالان است؛

- اگر کودک علائمی چون خستگی، تب و سرفه‌های مداوم دارد، او را در خانه نگه‌دارید، زیرا بودن او در مدرسه و بازی با کودکان، موجب گسترش آلودگی می‌شود؛

- از تماس کودک سالم با افراد بزرگ‌سالی که علائمی چون آب‌ریزش از بینی، عطسه و سرفه دارند، جلوگیری کنید و نگذارید با اسباب‌بازی کودکی که سرماخورده است، بازی کند، مگر این که قبلاً اسباب‌بازی او را بشویید؛

- از کودکان بیمار خواهش کنید، پوست یا لباس کودک شما را لمس نکنند، دست‌هایشان را بشویند و هنگام ملاقات با کودکان سالم، ماسک بر دهان داشته باشند؛

- در صورت ادامه تب خفیف بیش از دو - سه روز و شروع هر نوع تب شدید (7 / 38 تا 39 درجه)، به پزشک مراجعه کنید؛

- اگر سرفه‌های کودک بیش از پنج روز ادامه یافت و صدای تنفسی او تغییر کرد، به پزشک مراجعه کنید؛

- بیش‌تر وقت‌ها تزریق واکسن آنفلوآنزا به کودکانی که بیماری‌های مزمن دارند، به ویژه در آغاز فصل سرما، مفید است. اگر کودک شما سالم باشد، به تزریق واکسن آنفلوآنزا نیازی نخواهد داشت. 

مراجعه به پزشک 

اگر کودک از غذا خوردن امتناع کند، تب بیش از 39 درجه سانتی‌گراد داشته باشد، یا خیلی ناخوش به نظر برسد، باید ظرف 24 ساعت او را نزد پزشک ببرید. اگر سرفه کودک بعد از 5 روز بهتر نشود، علائم دیگر بیش از 10 روز طول بکشد، یا علائم جدیدی، هم‌چون گوش درد، بروز کند نیز باید به پزشک مراجعه کرد. 

- کشت دادن ترشحات حلق و بینی؛

- خون‌گیری به منظور شمارش کلی سلول‌های خونی؛

- عکس‌برداری از سینه در صورت ادامه تب و سرفه؛

- تجویز آنتی‌بیوتیک برای پیش‌گیری از عفونت‌های ثانویه؛

- تجویز استامینوفن برای تسکین تب؛

- توصیه به نگهداری کودک بیمار، در منزل تا هنگام از بین رفتن تب؛

- توصیه به استفاده از قطره بینی، بخور و آسپیره بینی، برای تخفیف ناراحتی کودک؛

- توصیه در مورد نوع غذاها و نوشیدن مایعات به مقدار زیاد. 

پیش‌گیری از سرماخوردگی

هیچ روشی برای جلوگیری از سرماخوردگی به جز احتراز از تماس با افراد مبتلا وجود ندارد. برای کاهش احتمال ابتلا، از بردن کودک خردسال خود به محل‌های پرجمعیت هم‌چون بازار روز خودداری کنید. 

به دلیل تنوع فراوان ویروس‌های سرماخوردگی، تولید واکسن علیه این بیماری امکان‌پذیر نیست. مصرف زیاد ویتامین C بر خلاف باور عمومی، مقاومت بدن را در برابر سرماخوردگی افزایش نمی‌دهد. بهترین روش پیش‌گیری، دور نگه‌داشتن کودک از تماس با افراد آلوده‌ای است که پنج روز نخست سرماخوردگی خود را می‌گذرانند. از فرد بیمار، مؤدبانه درخواست کنید تا هنگام سرفه و عطسه جلو دهان و بینی خود را بگیرد.

چنان‌چه کودک، دو تا سه ساله است، این روش‌های پیش‌گیری را به او بیاموزید. اگر شما سرما خورده‌اید، باید برای جلوگیری از آلودگی فرزندانتان، از ماسک پارچ‌های یا کاغذی استفاده کنید؛ پیش از لمس کردن کودک با اسباب‌بازی‌های او، دست‌های خود را بشویید؛ فرزندتان را نبوسید و هر چند ساعت یک‌بار پنجره‌ها را باز کنید تا جابه‌جا شدن هوای اتاق موجب کاهش ویروس‌های معلق در هوا شود، هم‌چنین برای جلوگیری از انتقال بیماری به دیگران، قرار ملاقات با دوستان و آشنایان را به تأخیر اندازید. 

------------------------

1- Common Cold

2- Adenovirus