تبخال
تبخال (1) که از انواع ویروسهای تبخال ساده ناشی میشود، تاولهای کوچکی است که روی لبها و اطراف آنها تشکیل میشود. اغلب آلودگی اولیه به تبخال ساده معلوم نمیشود، اما ممکن است باعث التهاب لثه و غشاء دهان شود. پس از این عفونت اولیه، ویروس در سلولهای عصبی به صورت نهفته میماند اما ممکن است بعداً مجدداً فعال شود و موجب تبخال گردد. تبخال ممکن است با یک عفونت حاد، نگرانی یا فشار عاطفی، یا قرار گرفتن در معرض آفتاب یا باد سرد تحریک شود.
علائم
تبخال ممکن است به صورت تکی یا دستهای ظاهر شود، علائم عمده آن عبارتاند از:
- احساس مور مور شدن دور دهان، که 4 تا 12 ساعت قبل از پدیدار شدن تبخال رخ میدهد.
- تاولهای کوچک که ممکن است خارش یا درد داشته باشند، و ناحیهای اندکی ملتهب در دور آنها. تاولها ظرف چند روز پاره میشوند و پوستهای را تشکیل میدهند و ظرف دو هفته خود به خود خوب میشوند.
شیوه کمکی
برای بیشتر کودکان، تبخال یک ناراحتی جزئی است که هیچ درمانی برای آن لازم نیست. اما اگر زخمها موجب ناراحتی کودک شده است، نوشیدنی سرد یا یک تکه یخ ممکن است درد را کاهش دهد. اگر تاولها مکرراً عود میکند، شدید است، یا موجبات ناراحتی کودک را فراهم کرده است، میتوان از کرمی حاوی (2) استفاده کرد. این کرم ضدویروس که بدون نسخه پزشک قابل تهیه است، شدت و مدت حمله را کاهش میدهد. اگر به محض اینکه کودک احساس مورمور شدن اولیه را دور دهان نمود و قبل از ظهور تاولها، از این کرم استفاده شود بیشترین تأثیر را خواهد داشت.
اگر توانستید عامل تحریککننده خاصی را برای کودک خود شناسایی کنید، میتوانید اقدامات پیشگیرانه مناسب را انجام دهید. مثلاً اگر تبخال پس از قرار گرفتن در معرض خورشید پدیدار میشود، ممکن است با زدن کرم ضدآفتاب به دور لبهای کودک قبل از اینکه بیرون برود، مانع از بروز تبخال شوید.
برای کاهش احتمال گسترش ویروس، هم به افراد دیگر و هم به بخشهای دیگر بدن کودک، سعی کنید نگذارید کودک به تاولها دست بزند یا انگشتان خود را بمکند و او را تشویق کنید مرتب دستهایش را بشوید.
چشمانداز
درمانی برای تبخال وجود ندارد و احتمالاً سراسر مدت عمر در مواقع مختلف عود خواهد نمود. اما معمولاً به مرور زمان تعداد دفعات آن کم میشود.
تبخال خوشهای
تاولهای تبخال که اغلب به صورت خوشهای ظاهر میشود، ابتدا شفافاند، بعداً ابری رنگ میشوند و نهایتاً پوسته پوسته میشوند. تاولهای تبخال کوچکتر و منظمتر از زردزخم هستند.
تبخال ساده
ممکن است کودک در سنین یک تا چهار سالگی به عفونت ویروسی دهان مبتلا شود. عامل این بیماری، ویروسی است به نام هرپس سیمپلکس (3) که موجب پدید آمدن تاولهای ریز و شفاف در دهان میشود که گاه باز شده و دردناکاند. این بیماری، واگیردار بوده و در خانوادههای کم درآمد رواج بیشتری دارد. بیش از نیمی از مردم در دوران کودکی و یا نوجوانی به این بیماری گرفتار میشوند و سپس برای تمام عمر ویروس و پادتن ضد ویروس را با خود حمل میکنند. به هر حال بیماری فقط در زمانی واگیردار است که ویروس فعال بوده و موجب پیدایش نشانههای بیماری شود.
ویروس هرپس سیمپلکس دو نوع دارد که هر یک نقاط مختلفی از بدن را متأثر میسازند. نوعی که بیشتر با آن رو به رو میشوید، سبب ایجاد تاول در دهان کودکتان میگردد. اگر چه این بیماری دردناک بوده و میتواند بار دیگر روی دهد، اما بیماری خطرناکی نیست.
علت بیماری
دو نوع ویروسی که باعث بیماری میشوند، عبارتاند از هرپس سیمپلکس نوع یک و هرپس سیمپلکس نوع دو، گونه نخست بهطور معمول باعث عفونت در نواحی بالای کمر میشود و نوع دوم، نواحی زیر کمر (روی پوست و اندامهای تناسلی) را مبتلا میسازد، همچنین میتواند نوزاد را به هنگام تولد آلوده کند.
پس از این که بیماری به ظاهر از میان رفت، ویروس بیماری در سلولهای عصبی ناحیه زیرین پوست و یا پوست، به صورت نهفته زنده میماند. فرد بیمار ممکن است تا آخر عمر حامل ویروس باشد (در حدود 50 درصد مردم ویروس را با خود حمل میکنند ولی ناقل آن نیستند مگر این که ویروس دوباره فعال شود). این ویروس پس از ماههای یا سالها در اثر تحریکاتی همچون نور شدید آفتاب، تب و فشارهای روحی، بار دیگر فعال شده و باعث بروز بیماری میشود.
بیش از نیمی از نوزادان، نوعی پادتن علیه این ویروس را با خود دارند که از مادر خود گرفتهاند. این کودکان تا شش ماهگی میتوانند در برابر بیماری مقاومت کنند. بر خلاف سایر بیماریهای کودکان، ابتلا به این بیماری موجب مصونیت دائمی کودک نمیشود، از این رو بیماری بار دیگر میتواند روی دهد. به هر حال، تشخیص این که بیماری جدید بوده و یا ناشی از فعال شدن دوباره ویروس قبلی است، به سادگی میسر نیست.
هرپس سیمپلکس نوع یک در بزاق، پوست، ادرار، زخم و مدفوع شخص بیمار وجود دارد که البته رایجترین شیوه انتقال عفونت، از طریق بوسیدن و یا خوردن مشترک غذا است.
هرپس سیمپلکس نوع دو از طریق تماس جنسی ایجاد شده و ناحیه تناسلی را آلوده میسازد.
نشانههای بیماری
عفونت اولیه با هرپس سیمپلکس نوع یک، در بسیاری از کودکان علامتی ایجاد نمیکند، اما در برخی از کودکان، به ویژه در سنین یک تا چهارسالگی، نشانههای بیماری به صورت التهاب حاد لثهها و دهان آشکار میشود. علامتها میتواند به سرعت با یک تب خفیف یا شدید در دهان و از دست دادن اشتها آغاز شود و به تاولهای شفاف و ریزی در لبها، لثهها، زبان، سقف دهان و ناحیه داخلی لپها، منجر گردد. در مدتی کوتاه این تاولها ترکیده و اثری شبیه به زخم سفید رنگ بر جای میگذارند، لثهها ملتهب و متورم میشوند و ترشح بزاق افزایش مییابد. تاولها گاهی به پوست اطراف دهان و بینی گسترش یافته و تا ناحیه حلق یا لوزهها نیز امتداد مییابند. این بیماری اغلب دردناک بوده و در جویدن و بلع، دشواری ایجاد میکند. از متخصص کودکان درخواست کنید تا دارویی تجویز نماید که درد و ناراحتی کودک را تسکین دهد.
طول دوره بیماری یک هفته یا کمی بیشتر است، اما ویروس در بزاق باقی میماند و خطر واگیری تا چند هفته بعد نیز وجود خواهد داشت.
آلودگی چشمها در اثر هرپس سیمپلکس نوع یک بسیار کمیاب است، اما در هر سنی میتواند روی دهد. این ویروس به طور معمول، قرنیه، ملتحمه چشم و یک طرف پلک را آلوده میسازد و باعث تب و ترشحات چرکی همراه با تاولهای ریز در روی پلکها میشود. بیماری طی دو هفته بهبود مییابد ولی برای پیشگیری از اختلال دائمی در بینایی، باید از داروی ضد ویروس استفاده کرد.
کودکانی که دارای اگزمای ناشی از حساسیت هستند، ممکن است دچار عفونتهای ناشی از ویروس هرپس در ناحیه زخمی شوند، از این رو چنانچه فرزندتان چنین حساسیتی دارد، از تماس او با افرادی که تب خال دارند، جلوگیری کنید.
عفوت هرپس سیمپلکس نوع دو میتواند خطرناک باشد. نوزادی که دچار آلودگی میشود، به طور معمول به هنگام تولد با کمبود وزن رو به رو است. اگر مادری در ناحیه تناسلی خود به این ویروس مبتلا باشد، احتمال واگیری نوزاد در هنگام تولد، پنجاه درصد خواهد بود که آن را عفونت هرپس سیمپلکس به هنگام تولد مینامند. سه شکل عمده این نوع عفونت که در نخستین هفتههای پس از تولد ظاهر میشوند، عبارتاند از:
- عفونت اندامهای داخلی همچون کبد، شش یا التهاب مغز (آنسفالیت)؛
- التهاب مغز (آنسفالیت) به تنهایی که با تب و حملات ناگهانی همراه است؛
- عفونت پوست، چشم و دهان؛
هر سه شکل یاد شده به بستری کردن بیمار در بیمارستان و استفاده از داروهای ضد ویروس نیاز دارند تا به تخریب دائمی اعضا و در نهایت مرگ منجر نشوند.
تب خال دستگاه تناسلی، ویژه افراد بالغ است و پدید آمدن در کودکان کمیاب است. این بیماری بسیار دردناک بوده و با تب همراه است و گاه تا بیست روز ادامه مییابد. بیش از پنجاه درصد این افراد، بار دیگر به نوع خفیف این بیماری مبتلا میشوند که چند روز دوام دارد. ابتلا به هر یک از انواع هرپس سیمپلکس نوع یک و دو میتواند بار دیگر تکرار شود. زخمها نیز ممکن است در همان نقاطی از لبها یا دهان که ماهها یا سالها قبل ایجاد شده بودند، تکرار شوند. البته در این حالت، غیر از درد ملایم، سایر عوارض خفیفتر خواهد بود.
کمک والدین
1- انجام اقداماتی برای پیشگیری از آلودگی:
2- جلوگیری از بوسیدن و تماس فرد آلوده با کودک؛
3- جلوگیری از استفاده کودک از قاشق، لیوان و یا غذای فرد آلوده.
4- در صورت مشاهده تاول در اطراف چشم کودک، او را نزد پزشک ببرید؛
5- در صورت مبتلا بودن کودک به تب خال، از پزشک درخواست کنید تا دارویی که موجب تسکین درد شود، تجویز نماید؛
6- در صورت بیمار بودن فرزندتان از رفتن او به مدرسه جلوگیری کنید تا تمام نشانههای بیماری برطرف شود. این دوره بین یک تا دو هفته به طول خواهد انجامید؛
7- اگر فرزندتان سابقه بازگشت دوباره بیماری را دارد، هنگام تابستان از کرم ضد آفتاب استفاده کنید.
کمک پزشک
1- تجویز دارو برای تسکین درد؛
2- بستری کردن نوزاد تازه متولد شده (از تولد تا یک ماهگی) و درمان او با داروی ضد ویروس؛
3- تجویز داروی ضد ویروس برای زنان مبتلا به عفونت تناسلی؛
4- تجویز سزارین برای زنانی که در ماههای پایانی بارداری دچار عفونت تناسلی میشوند.
-----------------------------
1- Herpes Simplex.
2- Idoxuridine .
3- (Herpes (simplex .