واژه «تزیین» که به همین اصل مربوط میشود، در قرآن به کار رفته است. مانند این آیه: «ما آسمان نزدیک [پایین] را با ستارگان آراستیم.» (1)
طبق اصل حاضر، روابط میان مربی و متربی و آنچه در این ارتباط عرضه میشود، باید با وضعیتی زیبا و آراسته پرداخت شود.
با نظر به اصل آراستگی، باید روشهایی پیشبینی کرد که از طریق آنها آراستگی تأمین شود و در حرکت دادن انسان به سوی مقصود مورد بهرهوری قرار گیرد. روشهای مورد بحث عبارتاند از:
- روش آراستن ظاهر
- روش تزیین کلام.
1- روش آراستن ظاهر
مربی در برقرار کردن ارتباط تربیتی باید به آراستگی ظاهر بپردازد تا از عوامل ظاهری نفرت و گریز نیز تهی باشد. آراستگی لزوماً هممعنی با اشرافمنشی نیست، بلکه با سادگی نیز میتوان آراسته بود.
پیامبر صلیاللهعلیهوآله در مقام مربی، بر حفظ آراستگی ظاهر، اصراری آشکار داشته است. از همان آغاز که فرمان بعثت به او ابلاغ شد، دستور پاکیزگی نیز به وی داده شد:
«اى جامه خواب به خود پیچیده (و در بستر آرمیده)! * برخیز و انذار کن (و عالمیان را بیم ده)، * و پروردگارت را بزرگ بشمار * و لباست را پاک کن. » (2)
از این رو پیامبر صلیاللهعلیهوآله به نظیف بودن و خوشبویی شهره بود. در روایت است که روزی کسی از یاران آن حضرت برای دیدار به سوی خانه وی آمد، در زد و منتظر ماند. حضرت با تأخیر در را گشود و در بیان علت تأخیر فرمود که به آراستن سر و موی پرداخته بود.
در توصیه به مسلمانان نیز همواره با اصرار گفته شده که مستحب است در دیدار با برادران و همکیشان، بهترین و نظیفترین لباسها را به تن کنند و با آراستگی ظاهر شوند. این توصیهها عمومی است، اما مربیان را به طور مضاعف مورد خطاب قرار میدهد.
2- روش تزیین کلام
کلام، آینه مفاهیم و معانی است. این آینه هر چه مصفاتر باشد به همان میزان بر شفافیت و نفوذ مفاهیم و معانی خواهد افزود. از این رو لازم است مربی بنگرد که معانی و مفاهیم مورد نظر را در برابر چه آینهای قرار میدهد. کژ و کدر سخن گفتن در حکم پایمال ساختن معانی است. چنین نیست که اگر محتوا برجسته باشد، در هر قالبی به چشم آید. مربی نباید در عرضه معانی خویش، هر واژهای را که زودتر از واژههای دیگر به ذهنش رسید به کار گیرد، بلکه باید در پی خلق تعبیرهای بلند باشد. گاه تعبیری به تنهایی به اندازه کتابی سخن دارد و اثرش در آدمی پایدار و پُردوام است.
قرآن که سخن خداوند است و برای تربیت انسان نازل شده است، این شیوه را در اوج نمایان میسازد. ملاحظه آیات قرآن آشکار میکند که کلمات و جملات، سرسری گرفته نشده، بلکه به زیباترین شکل از آنها استفاده شده است.
----------------
1- «إِنَّا زَیَّنَّا السَّماءَ الدُّنْیا بِزینَةٍ الْکَواکِب»؛ سوره صافات، آیه 6.
2- «یا أَیُّهَا الْمُدَّثِّرُ قُمْ فَأَنْذِرْ وَ رَبَّکَ فَکَبِّرْ وَ ثِیَابَکَ فَطَهِّرْ»؛ سوره مدثر، آیات 1- 4.