خطرات اولیه
والدین عزیز! پیش از مطالعه این قسمت به سؤال‌های زیر پاسخ داده و برای خود نمره‌ای بگذارید:
1- آیا کودک در سه سال اول زندگی‌اش بیش از حد در کانون توجه بوده است؟
2- آیا والدین او پیش از این‌که کودک به سن نوجوانی برسد از یکدیگر جدا شده‌اند؟
3- آیا کودک در سن پیش از دبستان مشکلات متعددی در زمینه سلامتی داشته است؟
4- آیا کودک خواهر و برادری هم‌جنس خود دارد که از او کمتر از سه سال بزرگ‌تر یا کوچک‌تر باشد؟
5- آیا کودک به توجه مستقیم و چهره به چهره زیادی نیاز دارد؟
روش نمره‌گذاری: هر جواب مثبت یک نمره دارد. نمره‌ها را جمع کرده و توضیحات زیر را بخوانید.
جمع نمرات
4 تا 5: کودک شما با خطرات جدی در زمینه کم‌آموزی مواجه است.
2 تا 3: کودک شما با خطرات نسبتاً جدی روبه‌رو است.
1: کودک شما با خطرات کمی در زمینه کم‌آموزی روبه‌رو است.
صفر: کودک شما هیچ عامل مخاطره‌آمیزی نداردکه منجر به کم‌آموزی او شود.
روان‌شناسان و مربیان تربیتی، درباره اصل ذاتی بودن و پرورش دادن هوش، میزان دخالت توارث و محیط در توان شناختی و ذهنی، بحث‌های پایان‌ناپذیری دارند. در ادبیات علوم تربیتی و روان‌شناسی، چیزی وجود ندارد که حاکی از ارثی بودن کم‌آموزی باشد.
در این مورد که چرا بیشتر بچه‌هایی که آشکارا توانایی‌های خوبی دارند، قابلیت‌های خود را در مدرسه بروز نمی‌دهند، نظریه خاص توارثی وجود ندارد. بنابراین در شناسایی علل کم‌آموزی، باید به رفتارهای اکتسابی توجه کرد.
بچه‌ها می‌آموزند که کم‌آموز باشند و این عادت، ممکن است خیلی زود و حتی قبل از ورودشان به مدرسه پیدا شود. در واقع اولین معلمان آن‌ها والدین، پدربزرگ و مادربزرگ، خواهران و برادران، پرستاران و افرادی هستند که از آن‌ها نگه‌داری می‌کنند. افراد مهم دیگری که کودکان بخشی از دوران نوزادی، طفولیت و اوایل کودکی را با آن‌ها می‌گذرانند نیز جزو همین دسته‌اند. رفتارهایی که احتمالاً منجر به کم‌آموزی می‌شوند، در سال‌های اولیه زندگی مشکل‌آفرین نیستند. کم‌آموزی گاهی از طریق شرایط محیطی، برای کودک خاصی در خانواده، آغاز می‌شود. در بعضی موارد، ریشه کم‌آموزی در رویکردهای کلی پرورش کودک توسط والدین او نهفته است. در وضعیت اولیه، ممکن است تنها در یکی از خواهران یا برادران ناسازگاری بروز کند و در وضعیت دوم، ممکن است بیشتر و یا شاید تمامی کودکان خانواده دچار مشکل شوند.
بگذارید به دو دسته خاصی از خطرات اولیه‌ای که در مشکلات وضعیت دوم وجود دارد نگاهی بیندازیم. عناصری که قبل از سن دبستان، کودک را مستعد ابتلا به سندرم کم‌آموزی می‌کنند به چندین طبقه تقسیم می‌شوند.
این عناصر محیطی شامل:
1- ناخواسته بودن کودک
2- بیش از حد مورد توجه قرار گرفتن او
3- مشکلات اولیه سلامتی جسمانی
4- ترتیب قرار گرفتن در میان خواهران و برادران
5- مشکلات ویژه جسمانی و تیزهوشی است.
هیچ یک از این عوامل ضرورتاً به کم‌آموزی نمی‌انجامد، ولی این شرایط محیطی احتمال کم‌آموزی را افزایش می‌دهد.